Na czym polega zasada proporcji w ubezpieczeniach?
Zaniżona suma ubezpieczenia może prowadzić do nieprzyjemnych niespodzianek przy wypłacie odszkodowania. Poznaj mechanizm zasady proporcji, który może znacząco wpłynąć na wysokość otrzymanego świadczenia.
Czym jest zasada proporcji w ubezpieczeniach?
Zasada proporcji to mechanizm stosowany przez ubezpieczycieli w sytuacji, gdy suma ubezpieczenia jest niższa od rzeczywistej wartości ubezpieczonego mienia. W praktyce oznacza to, że odszkodowanie zostanie pomniejszone w takim samym stosunku, w jakim suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczonego mienia.
Można to wyrazić następującym wzorem:
(zadeklarowana w polisie suma ubezpieczenia/rzeczywista wartość ubezpieczonego pojazdu) x wysokość szkody
Co należy wiedzieć o zasadzie proporcji w ubezpieczeniach?
Zasada proporcji to jeden z najbardziej kontrowersyjnych mechanizmów w ubezpieczeniach majątkowych, który nie został uregulowany w żadnym akcie prawnym, a wynika jedynie z praktyki ubezpieczeniowej. Kluczowe znaczenie ma fakt, że jej stosowanie przez ubezpieczycieli spotkało się z krytyką ze strony Rzecznika Finansowego, który wskazuje na niezgodność tej praktyki z istotą umowy ubezpieczenia.
Warto podkreślić, że Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie nie wyklucza całkowicie możliwości stosowania zasady proporcji, jednak uznaje takie postanowienia za szczególnie wątpliwe w przypadku umów konsumenckich.
Szczególnie istotny jest wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 2019 roku, który zakwestionował sposób ukształtowania reguły proporcji prowadzący do podwójnego zmniejszenia należnego odszkodowania. W praktyce oznacza to, że ubezpieczyciel nie może najpierw zredukować odszkodowania do wysokości sumy ubezpieczenia, a następnie dodatkowo obniżyć je stosownie do proporcji sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego przedmiotu.
Warto również pamiętać, że w przypadku nadubezpieczenia ubezpieczyciel nie wypłaci wyższego odszkodowania, mimo że klient przepłacił składkę, natomiast przy niedoubezpieczeniu – nawet nieświadomym – odszkodowanie zostanie proporcjonalnie obniżone. Ta nierównorzędność stron w umowie ubezpieczenia jest jednym z głównych argumentów przeciwko stosowaniu zasady proporcji.
Kiedy nastąpi wypłata odszkodowania z tzw. proporcji?
Zastosowanie zasady proporcji następuje w ściśle określonych przypadkach. Ubezpieczyciele weryfikują stosunek sumy ubezpieczenia do wartości rzeczywistej mienia w momencie wystąpienia szkody. Kluczowe znaczenie ma również rodzaj ubezpieczenia oraz zapisy w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia. Najczęstsze sytuacje stosowania zasady proporcji:
- Niedoszacowanie wartości nieruchomości
- Brak aktualizacji sumy ubezpieczenia przy wzroście wartości mienia
- Świadome obniżenie sumy ubezpieczenia dla zmniejszenia składki
- Nieuwzględnienie wartości wyposażenia lub modernizacji
Warto pamiętać, że niektóre towarzystwa ubezpieczeniowe oferują klauzule wyłączające stosowanie zasady proporcji, szczególnie przy niewielkich różnicach między sumą ubezpieczenia a wartością rzeczywistą.